Ο ΑΪ – ΔΗΜΗΤΡΗΣ Η εικόνα που αντικρίζουμε σήμερα ατενίζοντας την εκκλησιά μας οφείλεται στην ανακαίνιση – αναστήλωση που έγινε το 1970. Το μόνο παλιό στοιχείο που είναι εμφανές είναι η κεραμοπλαστική επιγραφή πάνω από την κόγχη του ιερού που φέρει τα γράμματα ΖΠΕ΄, και δηλώνουν το έτος κτίσεως του ναού, σύμφωνα με την αρχαιοελληνική γραφή και τον βυζαντινό τρόπο χρονολόγησης. ΖΠΕ΄ σημαίνει 7085 έτη από κτίσεως κόσμου. Αφαιρώντας από το 7085 τον αριθμό 5508 προκύπτει το έτος 1577( κατά τους 70 σοφούς που μετέφρασαν την Παλαιά Διαθήκη στην αρχαιοελληνική γλώσσα στην Αλεξάνδρεια τον β΄π. Χ. αιώνα, τότε δημιουργήθηκε ο κόσμος) . Κάτω από το παχύ στρώμα του σοβά υπάρχει ο πετρόκτιστος τοίχος πάνω στον οποίο στερεώθηκε η επιγραφή και κάτω από αυτόν ακόμα παλαιότερος τοίχος. Αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός ότι υπάρχουν τάφοι και κάτω από τα θεμέλια οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπήρχε ακόμα πιο παλιός ναός στον ίδιο χώρο . Αυτό συμβαδίζει και με το γεγονός ότι διασώζεται στη μονή Σωσίνου,( κοντά στον Παρακάλαμο ) στο βιβλίο της Προσκομιδής προς μνημόνευση, εγγραφή με ονόματα κατοίκων Βλαχωρίου, της εποχής του 15ου αιώνα. Σύμφωνα με διηγήσεις παλαιοτέρων χωριανών που καταγράφηκαν, ο Αϊ-Δημήτρης επλήγη δύο φορές από πυρκαϊά, η πρώτη είναι άγνωστη, ενώ η δεύτερη ήταν το έτος 1888. Για την μορφή του ναού πριν από αυτήν την χρονολογία δεν έχουμε πληροφορίες.

Εκείνο το έτος έγινε μια αναστήλωση που έδωσε την βασική τοιχοδομή που διασώζεται μέχρι σήμερα. Μάλιστα πριν την αναστήλωση του 1888 υπήρχε η σκέψη ο ναός να κτισθεί στην θέση που είναι ο Αϊ-Λιάς σήμερα , όμως αυτό τελικά δεν έγινε χάρη στη σθεναρή αντίδραση του Χρήστου Δημ. Μαρτίνη ( διήγηση Σωτηρ. Αποστ. Μαρτίνη ) .Τότε προστέθηκε το τμήμα από την σημερινή κύρια είσοδο και δυτικά αυτής ( πρώην γυναικωνίτης ), καθώς και το αίθριο στη βόρεια πλευρά του ναού( χαγιάτι ). Το έτος 1910 ανοικοδομήθηκε το παλιό καμπαναριό. Από την φάση 1888 – 1970 διασώζονται πολλές φωτογραφίες, τμήματα του τέμπλου, εικόνες του έτους 1889, ο μπρούτζινος πολυέλαιος, αρκετά λειτουργικά βιβλία και ιερά σκεύη. Πολλά από αυτά βρίσκονται στο Μουσείο του χωριού. Αξίζει να αναφέρουμε ότι διασώθηκε χάλκινο ρωμαϊκό κράνος του 2ου π.Χ. αιώνα που είχε χρήση καρβουνοδοχείου, το σήμαντρο, ένα Ευαγγέλιο του έτους 1811 και ένα Τετραβάγγελο που δεν φέρει ημερομηνία , η γραφή του όμως παραπέμπει στις πρώτες έντυπες εκδόσεις ( αρχές 17ου αιώνα ). Ο ναός δεν ήταν αγιογραφημένος σε αυτήν την χρονική περίοδο, εκτός από μία μόνο τοιχογραφία στην κόγχη της Προσκομιδής , άγνωστης χρονολογίας , η οποία δυστυχώς δεν διασώθηκε, αλλά αντικαταστάθηκε με νεώτερη το 1971 ( Η Άκρα Ταπείνωσις ). Γύρω από το ναό ήταν το νεκροταφείο και στην δυτική πλευρά του υπήρχε οστεοφυλάκιο. Με τις εργασίες ανακαίνισης ο χώρος ανασκάφθηκε και διαπιστώθηκαν τρία επίπεδα ταφής ,όλα τα οστά συγκεντρώθηκαν σε μεταλλικά κιβώτια και μεταφέρθηκαν στο νέο Κοιμητήριο στα όρια του οικισμού.

ΠΗΓΗ:http://www.polydroso.gr